رسول گرامی اسلام صلی الله علیه وآله در گفتار دیگری به عظمت و بزرگواری حضرت زهراعلیها السلام اشاره کرده و به دخترش فرموده است: «یا فَاطِمَةُ أَ لَا تَرْضَینَ أَنْ تَکُونِی سَیدَةَ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ و سَیدَةَ نِسَاءِ هَذِهِ الْأُمَّة و سَیدَةَ نِسَاءِ الْمُؤْمِنِینَ؛ (۲) ‌ای فاطمه! آیا [به این کرامتی که خداوند به تو داده] خشنود نیستی که تو سرور زنان جهان و سرور زنان این امت و بانوی بانوان اهل ایمان باشی؟»

آری حضرت زهرا علیها السلام جلوه‌ای کامل از تمام کمالاتی است که یک زن در طول حیات خود ممکن است به آن نائل شود. حضرت امام خمینی رحمه الله در این باره می‌فرماید: «تمام ابعادی که برای زن متصور است، برای یک انسان [کامل] متصور است، در فاطمه زهرا علیها السلام جلوه کرده و بوده است.» (۳)
امام خمینی رحمه الله برای شناساندن ویژگی یک بانوی کمال یافته با اشاره به وجود مقدس حضرت زهرا علیها السلام می‌فرماید: «آن بزرگوار یک زن معمولی نبوده است؛ یک زن روحانی، یک زن ملکوتی، یک انسان به تمام معنا انسان. او موجودی ملکوتی است که در عالم به صورت انسان ظاهر شده است. زنی که تمام خاصه‌های انبیاء در اوست. زنی که اگر مرد بود، نبی بود، به جای رسول الله بود. معنویات، جلوه‌های ملکوتی، جلوه‌های الهی، جلوه‌های جبروتی، همه در این موجود مجتمع است.» (۴)

با توجه به این ویژگی های کم نظیر، بهترین کسی که می‌تواند درس زندگی را به بانوان عصر ما بیاموزد، شخص فاطمه زهرا علیها السلام است. از این رو، در این مقال بخش هایی از سیره و سخن آن بزرگوار را که قابلیت الگو برداری و درس آموزی برای زنان مسلمان دارد، تقدیم می‌کنیم. به امید آنکه بتوانیم – در عصری که از هر سو دشمنان اسلام و شیاطین و سوسه گر، ایمان و ارزشهای اصیل جامعه و امنیت اخلاقی جوانان و زنان را هدف گرفته اند و با هر وسیله‌ ای برای تضعیف باورهای دختران و زنان مسلمان تلاش می‌کنند – رفتارهای خود را با آن حضرت هماهنگ نماییم و درسهایی از آن بانوی مخدّره فرا گیریم.

قناعت، سادگی و شکرگزاری

یک زن مسلمان در پرتو تعالیم قرآن و اهل بیت علیهم السلام همواره زی سادگی و ساده زیستی را نصب العین خود قرار داده، و تمام همت خود را برای تربیت فرزندان صالح و حرکت به سوی کمال قرار می‌دهد؛ چرا که دلدادگی به دنیا و مظاهر فریبنده آن مانع رشد و ترقی معنوی و کمال انسانی است. زنی که فقط به دنبال تشریفات، دنیاگرایی و زندگی شاهانه و اشرافی و لباس های آن چنانی باشد، نمی‌تواند به اهداف والای زندگی پاک معنوی دست یابد و فرزندانی شایسته تربیت کند. به همین جهت، حضرت زهرا علیها السلام با اینکه دختر بزرگ رهبر جهان اسلام بود و می‌ توانست از موقعیت خود بهره برداری مادّی بکند، امّا چنین نکرد. سلمان فارسی می‌گوید:

روزی حضرت فاطمه علیها السلام را دیدم که چادری ساده بر سر داشت. با تعجب عرضه داشتم: عجبا! دختران پادشاهان ایران و قیصر روم بر کرسی های طلایی می‌نشینند و پارچه‌ های زربافت و اشرافی به تن می‌کنند؛ امّا دختر رسول خدا صلی الله علیه وآله که عظمت و جلالتش از همه آنها بالاتر و بیشتر است، نه چادرهای گران قیمت بر سر دارد و نه لباسهای فاخر و زیبا! حضرت زهرا علیها السلام فرمود: یا سَلْمَانُ اِنَّ اللَّهَ ذَخَّرَ لَنَا الثِّیابَ وَ الْکَرَاسِی لِیوْمٍ آخِرٍ؛‌ای سلمان! خداوند [بزرگ] لباسهای [زینتی] و تختهای [طلایی] را برای ما در روز قیامت ذخیره کرده است.»

حضرت فاطمه علیها السلام آن گاه به محضر رسول خدا صلی الله علیه وآله آمد و عرض کرد: «یا رسول الله! سلمان از لباس ساده من تعجب کرد. قسم به خدایی که تو را به رسالت در راه حق بر انگیخت! من و همسرم علی علیه السلام همواره زندگی ساده را پیشه خود کرده ایم. فرش خانه ما پوست گوسفندی است که روزها شترمان بر روی آن علف می‌خورد و شبها بر روی آن می‌خوابیم و بالش ما چرمی است که از لیف خرما پر شده است.» (۵)

همچنین روزی رسول خدا صلی الله علیه وآله وارد منزل حضرت زهرا علیها السلام شد و دخترش را مشاهده کرد که روی زمین نشسته، با یک دست فرزندش را در آغوش گرفته، شیر می‌دهد و با دست دیگر با آسیاب دستی گندم ها را آرد می‌کند. از دیدن زندگی ساده، امّا گرم و پر عاطفه حضرت فاطمه علیها السلام اشک در چشمان رسول خدا صلی الله علیه وآله حلقه زد و فرمود: یا بِنْتَاهْ تَعَجَّلِی مَرَارَةَ الدنیا بِحَلاوَةِ الْآخِرَةِ؛ دخترم! مشکلات دنیا را به یاد شیرینی [و حلاوت زندگی در] جهان آخرت بر خود هموار ساز و تحمل کن!»

حضرت فاطمه علیها السلام نیز عرضه داشت: «یا رَسُولَ اللَّهِ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی نَعْمَائِهِ وَ الشُّکْرُ لِلَّهِ عَلَی آلَائِهِ؛ (۶) ‌ای رسول خدا! حمد و سپاس خداوند را در مقابل این همه نعمتی که به ما داده است.»
البته ساده زیستی یک بانوی مسلمان به این معنی نیست که ژولیده و آلوده و بد لباس زندگی کند؛ بلکه سادگی او باید توأم با پاکی و تمیزی باشد.

کار و تلاش و خیرخواهی

یک زن با ایمان همواره در راه احیای ارزش های الهی و پیشرفت جامعه و خانواده‌اش تلاش می‌کند و حضرت زهرا علیها السلام نمونه بارزی از بانوان پر تلاش در طول تاریخ است. آن حضرت علاوه بر تلاش های معنوی در عرصه‌ های عبادت و تقوا، در مورد خانواده و فرزندانش نیز الگویی تمام عیار می‌باشد. کار شبانه روزی برای تعالی و استحکام خانواده، تربیت و پرورش فرزندان شایسته، آموزش علم برای تشنگان دانش، ایراد خطابه و روشنگری مردم در صحنه اجتماع و در یک کلام حرکت با تمام وجود به سوی رشد و کمال از ویژگیهای بارز آن بانوی بانوان عالم است.

حضرت زهرا علیها السلام در گزارشی که در مورد کوشش هایش در خانه و خانواده‌اش برای رسول خدا صلی الله علیه وآله بیان می‌کند، چنین می‌فرماید: «لَیلَتِی جَمِیعاً اُدِیرُ الرَّحَی حَتَّی اُصْبِحَ وَ اَبُو الْحَسَنِ یحْمِلُ حَسَناً وَ حُسَیناً؛ (۷) شب تا صبح به آرد کردن گندم مشغول بودم، در حالی که ابوالحسن، [فرزندانم] حسن و حسین علیهما السلام را نگه داری می‌کرد.»

مهمان نوازی

پذیرایی از مهمان از زیباترین آموزه‌ های دین ماست. و این مهمان نوازی را که یکی از این اوصاف بزرگوارانه است، به شکلی زیبا و شایسته می‌توان در سیره حضرت زهرا علیها السلام به نظاره نشست. روزی حضرت علی علیه السلام مهمانی را به همراه خود به منزل آورد و از حضرت زهرا علیها السلام پرسید: «آیا غذایی در منزل داریم که این مهمان گرسنه را سیر کنیم؟» حضرت زهرا علیها السلام با کمال بزرگواری فرمود: «مَا عِنْدَنَا إِلَّا قُوتُ الصِّبْیةِ وَ لَکِنَّا نُؤْثِرُ بِهِ ضَیفَنَا؛ (۸) در خانه ما فقط به اندازه خوراک یک دختر بچه است؛ امّا [امشب] ایثار کرده، [گرسنگی را تحمل می‌کنیم و] این مقدار غذا را به مهمان می‌بخشیم.»

تواضع و همدلی با شوهر

از دیگر ویژگی های یک بانوی مسلمان، همراهی و همدلی با شوهر است. او برای گرم نگه داشتن کانون خانواده، و استحکام روابط بین اعضای خانواده، همواره کنار همسر و پشتیبان و حامی اوست. امام باقر علیه السلام فرمود: علی علیه السلام و فاطمه زهرا علیها السلام برای همدلی بیشتر در نظام خانواده به حضور رسول خدا صلی الله علیه وآله رفتند تا رهنمودی بگیرند.

رسول خدا صلی الله علیه وآله حضرت فاطمه علیها السلام را به کارهای درون خانه گماشت و کارهای بیرون را به علی علیه السلام واگذار کرد. بعد از این رهنمود شایسته، حضرت زهرا علیها السلام با خوشحالی اظهار داشت: «فَلَا یعْلَمُ مَا دَاخَلَنِی مِنَ السُّرُورِ إِلَّا اللَّهُ بِإِکْفَائِی رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه وآله تَحَمُّلَ رِقَابِ الرِّجَالِ؛ (۹) جز خداوند متعال کسی نمی‌داند که از این تقسیم کار چقدر خوشحال شدم؛ زیرا رسول خدا صلی الله علیه وآله مرا از انجام کارهایی که مربوط به مردان است، بازداشت.» حضرت زهرا علیها السلام چنان به همسر گرامی خود علاقه مند بود و با آن حضرت همدلی داشت که بعد از وقایع تلخ ماجرای سقیفه و فدک که دل زهرا علیها السلام را شکستند و به خانه‌اش حمله کردند، آن گاه که حضرت علی علیه السلام وارد منزل شد و فرمود: «فاطمه جان! ابوبکر و عمر در پشت در اجازه ملاقات می‌خواهند؟ نظرت دراین باره چیست؟ حضرت با آن همه خون دلی که از آنان داشت با کمال تواضع فرمود: «الْبَیتُ بَیتُکَ وَ الْحُرَّةُ زَوْجَتُکَ افْعَلْ مَا تَشَاءُ؛ (۱۰) [علی جان!] خانه خانه توست و من همسر تو هستم؛ هرآنچه می‌خواهی انجام بده!»

مهم‌ترین راز موفقیت در همسرداری

از امتیازات یک بانوی مسلمان توفیق او در امر همسرداری است. اگر در میان زن و شوهر، یکی از آنان فداکاری و عفو و گذشت بیشتری داشته باشد، مطمئناً کار به مشاجره و نزاع خانوادگی منجر نخواهد شد. بنابراین، کم توقع بودن، گلایه نکردن و صبر و استقامت در سختی های زندگی توسط زنان با ایمان می‌تواند کمک شایانی به استحکام ارکان خانواده بکند. فرازی از زندگی و سخن حضرت زهرا علیها السلام در این زمینه راهکار جالبی برای همسران شایسته می‌باشد.
در یکی از روزهای پر مشقت، غذا در منزل امام علی علیه السلام و حضرت زهرا علیها السلام کمیاب شده بود. امام از همسرش پرسید: «فاطمه جان! غذایی داری که مقداری تناول کنیم؟» فاطمه علیها السلام پاسخ داد: «سوگند به آن خدایی که مقام و عظمت تو را بالا برد! سه روز است که غذای کافی در منزل نداریم و مقدار اندکی هم که داشتیم به شما بخشیدم و خودم رنج گرسنگی را تحمل کردم.»

امام علی علیه السلام فرمود: چرا به من اطلاع ندادی؟» حضرت زهرا علیها السلام پاسخ داد:
«کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه وآله نَهَانِی أَنْ أَسْأَلَکَ شَیئاً فَقَالَ لَا تَسْأَلِی ابْنَ عَمِّکِ شَیئاً إِنْ جَاءَکِ بِشَی ءٍ عَفْواً وَ إِلَّا فَلَا تَسْأَلِیهِ؛ (۱۱) رسول خدا صلی الله علیه وآله مرا نهی فرموده است که از تو چیزی بخواهم و به من سفارش کرده که: از پسر عمویت چیزی درخواست نکن! اگر خودش چیزی آورد، بپذیر وگرنه خودت درخواست نکن!»

پاسدار حریم عفت و حیا

حضرت زهرا علیها السلام از زیباترین درس هایی که به بانوان آموخت، حفظ عفت و عصمت و حجاب بود. روزی مردی نابینا برای ورود به منزل علی علیه السلام اجازه خواست. حضرت زهرا علیها السلام با ورود وی به پشت پرده رفت و حجاب خود را کامل کرد. رسول خدا صلی الله علیه و آله که در آنجا حضور داشت، پرسید: «دخترم! او که نابیناست و تو را نمی‌بیند، چرا پشت پرده رفتی و حجاب خود را کامل کردی؟» حضرت فاطمه علیها السلام پاسخ داد: «إِنْ لَمْ یکُنْ یرَانِی فَإِنِّی أَرَاهُ وَ هُوَ یشُمُّ الرِّیحَ؛ اگر او مرا نمی‌بیند، من او را می‌بینم و او بو [ی زن نامحرم] را حس می‌ کند.» رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود: «أَشْهَدُ أَنَّکِ بَضْعَةٌ مِنِّی؛ (۱۲) گواهی می‌دهم که تو پاره تن منی.»

بنابراین، بانوان محترم باید به مسئله محرم و نامحرم با تمام وجود دقت کرده، آن را رعایت کنند؛ چرا که در صورت عدم رعایت، فرجام ناشایست آن دامنگیرشان خواهد شد. اساساً امنیت اخلاقی جامعه در گرو حفظ حریم زنان و مردان نامحرم است. حفظ ایمان، آرامش درونی، سلامت جسمانی، استحکام بنیان خانواده‌ها، عزت و سربلندی جامعه و جلوگیری از بزهکاریها و مفاسد متعدد اخلاقی از جمله دستاوردهای حفظ حجاب و رعایت حریم زنان از معرض دید نامحرمان می‌باشد. به همین جهت، رسول خدا صلی الله علیه وآله طبق فرمان الهی دستور داد که: «بِاَعِدُوا بَینَ اَنْفاسِ النِّساءِ وَ اَنْفاسِ الرِّجالِ؛ (۱۳) میان زنان و مردان [نامحرم فاصله ایجاد کنید!»

بالاترین ارزش

از منظر حضرت زهرا علیها السلام نزدیک‌ ترین حالات زن به خداوند متعال هنگامی است که خود را از دید نامحرمان دور نماید و در منزل خود به خانه داری و تربیت فرزند و پذیرایی از همسر خود بپردازد. امام صادق علیه السلام به نقل از حضرت فاطمه علیها السلام دراین باره فرمود: «أَنَّ أَدْنَی مَا تَکُونُ مِنْ رَبِّهَا أَنْ تَلْزَمَ قَعْرَ بَیتِهَا، (۱۴) نزدیک‌ ترین حالات یک زن به خداوند متعال زمانی است که در منزل می‌ ماند [و به امور خانه داری و تربیت فرزند می‌پردازد] .»
آری، یک زن مسلمان هرگز فرمان خداوند متعال را در مورد حفظ عفت و عصمت خود فراموش نمی‌کند و در طول زندگی حجاب خود را همانند گوهری گرانبها پاسداری می‌کند. این سخن معروف حضرت زهرا علیها السلام که ضامن پایداری جوامع و مایه استحکام خانواده هاست، همواره باید در معرض دید بانوان مسلمان به ویژه دختران جوان باشد که فرمود: «خَیرٌ لِلنِّسَاءِ أَنْ لَا یرَینَ الرِّجَالَ وَ لَا یرَاهُنَّ الرِّجَالُ؛ (۱۵) بهترین و نیکوترین عمل زنان آن است که [بدون ضرورت] مردان [نامحرم] را نبینند و مردان [نامحرم] نیز آنان را ننگرند.»

خوشبختی و سعادت زن و جامعه در همین جمله نهفته است که تا می‌تواند از نا محرمان دوری کند و کمترین ارتباط را با آنان داشته باشد؛ امّا متأسفانه در عصر ما شیاطین وسوسه گر و دشمنان اسلام تلاش می‌کنند به هر وسیله و عنوانی زنان مسلمان را از هویت خود جدا کنند و به مجامع عمومی و معرض دید نامحرمان بکشانند و به این وسیله آنان را از اهداف اصلی خلقتشان بازدارند.

فرانس فانون نویسنده فرانسوی می‌گوید:
«نیروهای اشغالگر در کشور مسلمان الجزائر مأموریت داشتند تا هویت و اصالت فرهنگی ملت الجزائر را نابود سازند و در این راه حداکثر کوشش خود را بر تخریب مسئله حجاب و چادر زنان متمرکز کرده بودند؛ زیرا آن را نشانه مهم اصالت ملی زنان الجزائری تلقی می‌کردند. از دیدگاه استعمارگران هجوم به تار و پود جامعه اسلامی الجزائر ابتدا باید از تحت تأثیر قرار دادن زنان آغاز می‌شد. دستگاه استعماری فرانسه برای مبارزه با حجاب زنان و بیرون کشیدن آنان از کانون خانواده، مبالغ هنگفتی را اختصاص داده بود. آنها بر این باور بودند که حجاب زن سدّ محکم و دژ عظیمی در برابر نفوذ غربیهاست. هر چادری که کنار گذاشته شود، افق جدید و گام بلندی در تسلط استعمارگران بر کشورهای اسلامی است. پس از دیدن هر زن مسلمانی که حجاب را کنار گذاشته است، امید تسلط آنان ده برابر می‌گردد. با هر چادری که رها می‌گردد، گویی جامعه اسلامی برای پذیرش و تسلیم در برابر استعمارگران آماده‌تر می‌شود.» (۱۶)

پاورقــــــــــــــــــــی

۱) بحار الانوار، علامه مجلسی، بیروت، مؤسسة الوفاء، ج ۳۷، ص ۳۹٫
۲) مستدرک حاکم، حاکم نیشابوری، بیروت، دارالمعرفة، ج ۳، ص ۱۵۶٫
۳) صحیفه امام، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی رحمه الله، تهران، ج ۷، ص ۳۳۷٫
۴) همان.
۵) بحار الانوار، ج ۸، ص ۳۰۳٫
۶) مکارم الاخلاق، رضی الدین حسن طبرسی، قم، نشر شریف رضی، ۱۴۱۲، ص ۱۱۷٫
۷) کنز العمال، علی متقی هندی، بیروت، مؤسسة الرساله، ج ۱۵، ص ۵۰۷٫
۸) فرهنگ سخنان فاطمه علیها السلام، محمد دشتی، نشر مشهور، ۱۳۸۰، ص ۹۸٫
۹) بحار الانوار، ج ۴۳، باب ۴، ح ۱٫
۱۰) کتاب سلیم بن قیس، قم، انتشارات الهادی، ۱۴۱۵ ق، ص ۸۶۸، ح ۴۸٫
۱۱) تفسیر عیاشی، محمد بن مسعود عیاشی، تهران، چاپخانه علمیه، ۱۳۸۰ ق، ج ۱، ص ۱۷۱٫
۱۲) دعائم الاسلام، نعمان ابن محمد مغربی، مصر، دارالمعارف، ۱۳۸۵ ق، ج ۲، ص ۲۱۴٫
۱۳) ] . مواهب الجلیل، محمد مغربی، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۶ ق، ج ۲، ص ۵۷۸٫
۱۴) نوادر راوندی، سید فضل الله راوندی، قم، درالکتاب، ص ۱۴٫
۱۵) وسائل الشیعة، شیخ حرعاملی، قم، آل البیت، ج ۲۰، ص ۶۷٫
۱۶) فلسفه چادر حجاب برتر، اسد الله محمدی نیا، قم، نشر سبط اکبر، ص ۹۵٫